كامپيوتر اؤيرنك

كامپيوتر،پروقرام يازماق،جاوا،ويژوال بسيك

توركجه تقويمي آندرويد اوچون


 
آذربايجان تقويمي آندرويد سيستملري اوچون
اولاناقلار:
1: توركجه آذربايجان تقويمي
2:فارسجا تقويم
3:ميلادي تقويم
4:هجري تقويم
5:هر گون اوچون ياداش آلماق اولاناغي
6:فالا باخماق اولاناغي(12 حئيوان،اسكي توركلردن گلن بير فال)
7:ويتگئت اولاناغيWidget -ابزارك صفحه تقويم سالماق اولاناغي
8:يازيليم ايكي اليفبادا اولماسي(عرب ولاتين )
9: آذربايجان اؤزل گونون سالماق اولاناغي
10:فونت اويغولاماق ايمكاني



درس 5

درس 5

درس 5: كامپيوترين گوج واحيدي

درس سونوندا ائده بيله‌جكلرينيز:

-گوج واحيديني تانيماق.

بير .  POWER SUPPLY

بير  Power Supply (گوج واحيدي) واحيدي كامپيوتره اِلِكتريكين گيرمه‌سيني تعمين ائدر. AC آخيني

چئويره‌رك 3.3 يا دا 5 وولتلوق دوغرو آخين (DC) الده ائدر.

PC لر اوچون  Power supply واحيدلري‌نين ديَيشيك فورمالاري و اؤلچولري واردير. اؤلچولر

اهميّتليدير، چونكي كامپيوترلرين ديَيشيك اؤلچوده كاسسالاري واردير. مثلا ATX كاسسالار اوچون

ATX power supply واحيدلري‌نين اولماسي كيمي.

سيستمين اِلِكتريكي‌نين آچيلماسي و باغلانيلماسيندا BIOS و عمليّات سيستمي ده ايستيفاده ائديلر. ايشله‌دم

سيستمي باغلانديغيندا بيوس واسطه‌‌سيله سيستمين اِلِكتريكيني كيسه بيلر.

آ. POWER SUPPLY كوننئكتؤرلئري

گوج واحيدلري‌نين آنا كارتا (موتهئربوارد) باغلانماسي اوچون ديَيشيك كوننئكتؤرلئر (جوننئجتورس)

ايستيفاده ائديلر.

AT كاسسالاردا آنا كارت اوزرينده‌كي ايكي يووايا پ8 و پ9 ديشي كوننئكتؤرلئري ايليشر.

ATX كاسسالاردا ايسه تك بير 20 كابئلي كوننئكتؤر ايستيفاده ائديلر.

ب. اطراف واحيدلرله علاقه‌‌ كوننئكتؤرلئري

اطراف واحيدلره گوج كؤچورمك اوچون مولئخ كوننئكتؤر ايستيفاده ائديلر. ثابت ديسكلر، CD- ROM، وس.

واحيدلرده بو كوننئكتؤرلئر ايستيفاده ائديلر. آيريجا ميني كوننئكتؤر ايسه ديسكئت سوروجو كيمي واحيدلر

اوچون ايستيفاده ائديلر.

مولئخ كوننئكتؤرلئر 5 وولت تعمين ائدر و ثابت ديسكلر اوچون ايستيفاده ائديلر.

ميني كوننئكتؤرلئر ايسه 3.3 وولت تعمين ائدر و ديسكئت سوروجولر اوچون ايستيفاده ائديلر.

قئيد: بو سندلر فاروك چوبوقچو طرفيندن حاضرلانميشدير. بورادا آدي چكيلن تيجاري

عونوانلار و ماركالار معلومات مقصدلي ايستيفاده ائديلميشلر و اؤز ايمتيازلارينا صاحبديرلر. بو

سندلر تيجاري مقصدلي اولاراق ايستيفاده ائديلمز. 

 

 

 

 



آذربايجان تقويمي

توركجه تقويم يازييليمي

بو پروقيرام آذربايجان توركجه سينده و گونش ايلي ايه حاضيرلانميش بير يازييليمدير

اولاناغلار(ايمكانلار):

1-آذربايجان توركجه سينده گونلر و آيلارين آدي

2-بيلگي سايار تقويم ايله تنظيم اولماق

3-مِنولار ايكي ديلده توركجه وانگلسيجه.آذربايجان توركجه‌سي ايكي اليفبادا(لاتين و عرب)

4-هر گون صفحه‌ده بير باياتي يادا آتالار سؤزو گؤسترمك اولاناغي(ايكي اليفبادا)

1700 دان آرتيق باياتي و 4000 دن آرتيق آتالار سؤزو بو يازيليمدا قوللانميشيق

5-فارسجا گؤنلر ايله آيلارين آدي

6-ميلاد تقويمين گوسترمك

7-آي تقويم گوسترمك اولاناغي

8-آذربايجان جمهوري‌سي ايله توركيه جمهوري‌سين تقويمين گؤسترمك

9-هر گون ايچين بير سؤز آلاماق اولاناغي يادا بيلگي‌سايارا اؤزل (خاص) ايشلر تاپيشيرماق او گون ده يادا او ساعت دا گؤرمك اوچون

10-گونش تقويم ايله ميلاد تقويم بير بيرينه چئورمك اولاناغي

11-آذربايجانين اؤزل گونلرين گؤسترمك(فارسجا)

و...

توركجه تقويمي ائندير(دانلود)

بو يازييليم اوچون NetFormwork 2 -نين بيلگي‌ساياردا قوشولو اولماغي گركدير.

NetFormwork 2 ائندير(دانلود)

 



تئرميتلر 6

AUTOREC SONER: كامپيوترينيزده سس قئيدي ائدركن، سس قئيدي‌نين ان يوكسك كئيفيتده يازيلماسيني تعمين ائدن آليجي.

AUX: موسيقي قايناغي‌نين باغلانا بيلديگي بير علاقه‌‌ نؤع. عموميتله موسيقي سئتي و ويدئولاردا ايستيفاده ائديلر.

 AVTO-ANSWER: مودئملر اوچون ايستيفاده ائديلن بير خصوصيت. كامپيوترينيزين باشيندا اولماديغينيز زامان مودئمين گلن چاغيريشا جاواب وئرمه‌سي عملياتيدير.

 AVTO-RUN: كامپيوترين جد-روم سوروجوسونه يئني بير جد ايليشديگينده، ويندوز عمليات سيستمي درحال حركته كئچه‌رك بونو آراشديرار. اگر جد اوزرينده اويغون پروقرام وارسا، او زامان ويندوز بو جد اوزرينده‌كي پروقرامي اؤزباشينا ايشله‌در. بونون اولماسيني تعمين ائدن و جد اوزرينده‌كي پروقرامين بير پارچاسي شكلينده حاضرلانان كيچيك پروقراما عموميتله آوتو-رون پروقرامي دئييلير.

 AVTO-SOVA: آوتوماتيك قوروما. بعضي پروقراملاشديرارين آوتو-سووا خصوصيتي واردير. بو خصوصيت پروقرامين ايچينده بير فايل اوزرينده چاليشاركن پروقرامين فايل اوزرينده ائتديگيميز ديَيشيكليكلري موعيين آراليق آوتوماتيك اولاراق قئيد ائتمه‌سيني تعمين ائدر.

 AVTO-SELF TEST: كامپيوترينيز آچيلديغيندا سرعتله اؤزونو نظردن كئچيرر و عومومي بير قضا ايداره‌سي ائدر. بو شكيلده يادداش مودوللاري يا دا پروسئسسور كيمي حياتي پارچالاردا اهميتلي بير قضا اولوب اولماديغيني آنلاماغا چاليشار، اگر قضا تاپار و آچيلمازسا او زامان سسلي سيقناللا بونو بيلديرر. آنجاق بو خصوصيت يالنيز كامپيوترينيزه خاس دئييل، فاكس و نشر ماشيني كيمي جيهازلاردا دا بو جور بير تئست تطبيق اولونار.

 AVTO-START: بو جور پروقراملاشديرار عموميتله كامپيوترين آچيلماسييلا بيرليكده ايشه باشلارلار. چوخ موختليف نؤودن اولا بيلر و فرقلي ايشلر ائده بيلرلر. ويندوز عمليات سيستمينده، كامپيوتر آچيلديغيندا ايشه باشلايان آوتو-ستارت خصوصيتي اولان پروقرامدير و ايستيفاده‌چي‌نين بونو ديَيشديرمه‌سي عموميتله مومكون دئييل.

AVC ( Automatic Volume Control ): گلن سس اوزرينده آلچاق سس سيقنالي‌نين بؤيوكلويودور.

OVU (  Audio Video İnterleaved ): ويدئو و سس فايلي فورماتيدير. فايل داوامي .اووودور. ويندوز عمليات سيستمي ايله بيرگه گلن مئديا پلايئر آدلي پروقرام بو گؤرونوش فايليني اوينادا بيلر.

AXİS: حاضرلايان آدام طرفيندن وئريلن قرافيك اوزرينده‌كي عكسن. اوفوقي اوخ اون  اوخو، شاقولي اوخ ي اوخو اولاراق گؤستريلر. 

 BACK DOOR: آرخا قاپي. سيستم اوزرينده پروقرامچي‌نين اؤز ايستيفاده‌سي اوچون بوراخديغي آراليق/دئكابر. سيستمين دوز ايشله‌مه‌مه‌سي حاليندا، پروقرامچي بو يولدان سيستمه گيره‌رك، سيستم اوزرينده موداخيله ائده بيلر. 

 BACK END: آرخا اوج. ايستيفاده‌چي معلوماتلاري‌نين گيريلمه‌سيندن سونرا، ساخلانماق عذره گؤندريلن يا دا ايستيفاده‌چي‌نين موعيين بير معلوماتي گؤرمك ايسته‌ديگينده، بو معلوماتلاري ييغيب ايستيفاده‌چي اينتئرفئيسينه گؤندرن پروقرام پارچاسينا وئريلن آد.



XMLə گيريش

XMLə گيريش

XML(ائختئنسيبلئ Markup Language-گئنيشلئيئبيلير معنالانديرما ديلي) حاقيندا بير شئي ائشيتميسينيز شوبهه‌سيز؛ اونون وئب اوزرينده معلومات آل وئر مئتهودونو ديَيشديره‌جه‌ييني، HTML-ين بير جور قارداشي اولدوغونو، آمما طبيعي كي SGML(Standard Generalized Markup Language)اين بير آلت هيني اولدوغونو. XML اوزرينه تطبيقلر اينكيشاف ائتديرمك اونو اؤز ايش مدتلرينيزه داخيل ائتمك ايسته‌ييرسينيزسه XML-ي بير آز داها گئنيش اولاراق آراشديران بو يازيني اوخومانيزي توصيه‌‌ ائده‌رم.

اولجه SGML-ي آراشديرماقدا فايدا گؤرورم. نتيجه‌ده بو بير گيريش اولدوغونا گؤره تمه‌لي مؤحكم آتماليييق. SGML International Standards Organization(ISO) طرفيندن 1986-جي ايلده قبول ائديلميش و تسديقلنميش معلومات-رهبرليگي ستاندارتيدير. SGML پلاتفورما-موستقيل و تطبيق-موستقيل سندلر ياراتماق تعمين ائتمك اوچون ياراديلميشدير. قرامماتيكا كيمي بير مئكانيزم ايستيفاده ائديله‌رك سندلرين قورولوشونو خصوصي تعيين اولونموش تاگلار ايستيفاده ائده‌رك قورولوشونو تعيين ائتمميزه فايدا.

SGML بير امتعه‌‌-ديلدير. امتعه‌‌-ديل دئمك ديل ياراتماغا يارايان ديل دئمكدير. (سوني زكادا metaknowledgenin knowledge about knowledge اولدوغو كيمي.) مثلا HTML، SGML-دن تؤره‌ديلميش بير معنالانديرما ديليدير. عيني شكيلده خملده تمل اولاراق SGML-ه سؤيكن/دؤزر. ماراقلي اولان XML-ين SGML كيمي بير امتعه‌‌-ديلدن تؤره‌مه‌سينه باخماياراق اؤزو ده بير امتعه‌‌-ديل اولماسيدير. يعني XML-دن ده يئني ديللر تؤره‌ديله بيلر.

XML-ي مظمونون نئجه گؤرونه‌جه‌ييندن چوخ مظمونون قورولوشونو تعيين ائتمه‌ده ايستيفاده ائدريك. ديگر طرفدن HTML سندين نئجه گؤستريله‌جه‌ييني ايفاده ائدر، سنه‌دين نه اولدوغوندان هئچ بحث ائتمز.

 



تئرمينلر 5

 ASPECT RATIO: كامپيوتر اوزرينده ائديلن قرافيك عملياتلاريندا قرافيكين اوفوقي و شاقولي اؤلچولري‌نين بير-بيرلرينه نيسبتي. بو اورانين قورونماسي قرافيكين پوزولماماسي اوچون اهميتليدير.  

ASSEMBLER: قورولدوغو عمليات سيستمي اوزرينده، عمليات سيستمي‌نين دوغرودان ايشله‌ده بيله‌جيي پروقراملاري چيخاران بير پروقرام ديليدير. 

ASSIGN: آتاما. كامپيوتر اوزرينده بير ساحه‌‌يه و يا ديَيشنه ديَر تعيين ائديلمه‌سي. نومونه، Excel پروقراميندا A1 هوجئيره‌سينه ايسته‌ديگينيز بير ديَري ASSIGN ائده بيلرسينيز . 

ASSOCIATE: علاقه‌‌لنديرمه. بير فايل تيپيني بير پروقرام ايله مظمونا. نومونه : *.اووو فايليني 
 Windows Media Player ايله علاقه‌‌لنديره بيلرسينيز. 

ASTERİSK: اولدوز شكلينده‌كي سيموول. كامپيوتر اوزرينده بير چوخ فونكسيياسي واردير. كالكولياتور، پروقراملاشديرما، اِلكترونيك جدوللرده ايستيفاده ائديلر.  

ATM (آسينجهرونووس ترانسفئر رئژيمه ): يوكسك سرعت و كئيفيتده معلومات آكتاريمي اوچون ايستيفاده ائديلن تئخنولوگييا. داها چوخ سس و گؤرونوش مئساژمي اوچون ايستيفاده ائديلر. 

ATTRIBUTE: موختليف پروقراملاردا، ايستيفاده ائديلن ايداره‌لر اوچون وئريلن پارامئترلردير. بعضي پارامئترلره ديَيشيك كاراكتئرلرده ديَرلر وئريله بيلر. بعضيلري ايسه اولدوغو كيمي ايستيفاده ائديلرلر. 

AUDIO CARD: سس كارتي. كامپيوتر اوزريندن سس فايللاري‌نين استراحت ائده بيلمه‌سي اوچون لازيم اولان كارت. بو كارتلار آناكارتين سلوتلارينا تاكيلي يا دا آناكارت اوزرينده ده ( اون بوارد ) اولا بيلرلر. 

AUDIT TRAIL: سيستم ايچينده‌كي ايستيفاده‌چيلرين موعيين زامان ايچينده ايستيفاده ائتديكلري قايناقلارين اؤلچولمه‌سي اوچون بو قايناقلارين قئيدلري‌نين توتولماسي عملياتيدير. نومونه: سيستم ايچينده‌كي ايستيفاده‌چيلرين كامپيوترلري اوزرينده ائتديكلري ديَيشيكلرين قئيدلري توتولا بيلر. 

AUP: اوخوما و يازما باشلاري ثابت اولان سيستملرده، معلومات يازيلان و اوخونان موحيطي حركته كئچيرمك اوچون ايستيفاده ائديلر. 

AUTHENTICATION: كامپيوتر اوزرينده‌كي ايستيفاده‌چي سلاهيتلري‌نين تسديقلنمه‌سي عملياتيدير. 

AUTHORING TOOL: مولتيمئديا تطبيقلريني حاضرلاماق اوچون ايستيفاده ائديلن پروقراملاردير. بو جور پروقراملاشديرار، پروقراملاشديرما بيلمه‌ينلر اوچون بؤيوك بير آسانليق تعمين ائدر. 

AUTHORIZATION: سيستم ايداره‌چيسي ، سيستمه گيره بيله‌جك ايستيفاده‌چيلره گيريش ايجازه‌سي و ايستيفاده‌چيلره باغلي ايستيفاده ايجازه‌سي وئره بيلر. بو ايجازه وئرمه ايشينه AUTHORIZATION دئييلير. 

AUTHORWARE: مولتيمئديا گؤستريلر ياراتماق اوچون اينكيشاف ائتديريلميش پروقرام پروقراملاري.  

AUTOEXEC.BAT: كامپيوترده اولان بير فايل. بو فايل كامپيوتر ايلك باشلاديلديغي زامان ايشله‌ديلمك عذره ايچينده DOS امرلري ساخلايار. بو فايل ايچينده ايشتيراك ائدن سيستم امر ييغيني آوتوماتيك اولاراق ايشله‌ديليب علاقه دار لازيملي نيزاملامالاري ائدر. 

AUTOMATION: اوتوماسيون. بير ايشين كامپيوتر يا دا ايش اوچون لازيملي اولان جيهازلار ايله آوتوماتيك اولاراق ائديلمه‌سي. 



دوروشوق ترجومه سي-فارسجادان توركجه يه قاليب ترجومه سي

بو پروقيراملا  فارسجا وبلاق قاليب لرين توركجه يه ترجومه ائده بيلرسيز و مهين بلاگ،بلاكفا ،بلاگ اسكاي تاريخ ده آذربايجان تقويوم ين ده سالا بيلرسينيز

يانليز بو پروقيراملا ترجومه ائدندن سونرا  قالبي وبلاقينزا يئرلشديرمه ميشدن اونجه حتما بير سري ده اؤزوز اوخويون

ترجومه ايكي هر ايكي اليفبادا(لاتين و عرب) و عرب اليفباسيندا ايكي فورمادا (نورمال و دياكراتيك علامتلرله)اولاجاق هانكي سي سيزين وبلاقا اويغون اولسا فايدالانا بيلريسينيز

ائندير-دانلود

بو بيرينجي وئرليشي اولدوغو اوچون ايمكاني اولسا اولان يالنيشلاري دئيه سيز تا گلن وئرليش ده چاليشاق اونلاري آرادان آپاراق

 



تۆركجه يازاق

 

تۆركجه يازاق

ائندير-دانلود

ائندير-دانلود(يارديم لينك)

يارديم كيتابي

بو پروقيرام اوچون .NET Framework پروقيرامي لازيمدير اگر بيلگلي سايارينيزدا قوشولو اولماسا بوردان دانلود ائديب و قوشا بيلرسي نيز

1-آذربايجان تۆركجه‌سيني اؤيرنمك اۆچون ايمكانلار

2-راحتجه تۆرك ديلين يازماق

3-اليفبالاري بير بيرنه كؤچورمك

1.       لاتين اليفباسيندا اوْلان يازيلاري عرب اليفباسينا كؤچورمك اۆچ نؤودا

·        نوْرمال شكيلده( اۆمومي شكيلده چوْخ ايشلنن كي اوْندا دياكريتيك علامتلرله يوْخدو)

·        دياكريتيك علامتلرله (وْ ۇ ێ ۆ)بۇ شكيلده دياكريتيك علامتلر يانليز بيرينجي هئجادا گليب 

·        بۆتون دياكريتيك علامتلرله (وْ ۇ ێ ۆ)بۇ شكيلده دياكريتيك علامتلر هر يئرده گليب و اۇشاق كيتابلاري و كيلاسيكلر اۆچون اۇيغوندور

2.       عرب اليفباسيندان لاتين اليفبايا كؤچورمك ايكي نؤودا

·        نوْرمال يازيدان

·        دياكريتيك علامتلري (وْ ۇ ێ ۆ) اوْلان يازيدان

3.       كيريل اليفباسيندان لاتين اليفباسينا كؤچورمك

4-سؤزلرين ليستي

آذربايجان تۆركجه‌سي‌نين اوْرفوْقرافييا سؤزلرين ليستي بۇ پروْقيراما آرتيليبدير

سؤزلر عرب و لاتين اليفباسيندادير

بۇ  ايمكان سؤزلر دۆزگون يازماق اۆچوندور

فعلرين صرفيده آوتوْماتيك اوْلور تا سيزه ديل قايدالاريندا يارديمچي اوْلسون

5-هئجا ايله يازيني رنگله‌مك

بۇ ايمكان اوْ كسلر اۆچوندور كي ايسته‌ييرلر لاتينجه‌نين اوْخوماغين باشلاسينلار

هر هئجا بير رنگله رنگله‌نير ،بئله‌ليكله هر رنگده اوْلان بير دفعه‌‌ دئييله‌جك و اوْخوماغي راحت اوْلاجاق

6- يازيدا آهنگ قانون ايله اوْلدان  يانليشي تاپماق و آلتينا خط چكمك

7-ساييلاري(عددلر) يازيليشا چئويرمك

8- پروْقرامين هر ايكي اليفبادا اوْلماسي(لاتين و عرب)

9-آوتوْماتيك كؤچورمك ايمكاني



كامپيوتر تئرمينلري

 APPLETALK: Apple كامپيوترلر آراسيندا اونسيتي تعمين ائتمك اوچون ائديلميش بير پروتوكول.

APPLICATION: كامپيوتر اوزرينده ائديلن تطبيقلره وئريلن آددير.

APPLICATION LAYER: تطبيق لاييدير. بو لاي osu/ Open Systems Interconnection مودئلينه گؤره يئددينجي لايدير. E-مايل و فايل ترانسفئري كيمي عملياتلاردا آوتوماتيك اولاراق ايستيفاده ائديلر.

APPLICATION SERVER: تطبيق سئروئري. تطبيقلري آغا باغلي ديگر ايستكچيلرين ايستيفاده‌سينه تقديم ائدن سئروئردير.

ARCHITECTURE: كامپيوترلر و شبكلرده عومومي قورولوشو، اِلكترونيك كومپونئنتلري، كامپيوترين ايچ قورولوشو و عمليات سيستملريني تعيين ائدر.

ARCHIE: ايسته‌ديگينيز معلوماتلاري اينتئرنئت اوزرينده آختاريب بولان و بو معلوماتلاري تشكيل ائدن بير پروقرام. كؤهنه‌دن يالنيز فتپ آرخيولريني دارايا بيلن آرجهيئ ايندي بوتون اينتئرنئتده آختاريش ائده بيلير.

ARCNET: بير شبكه تيپي. بو شبكه ايچينده ان چوخ سانييه‌ده 2،5 مئگابيت سرعته چاتيلا بيلر. گونوموز تئخنولوگيياسينا گؤره ياواش بير شبكه تيپيدير. 

ARGUMENT: آرقومئنت. عمليات سيستمي و يا عمليات سيستمي اوزرينده‌كي پروقراملاشديرارين ايچينده‌كي فونكسييالارا وئريلن ديَر يا دا آد.

ARP/ Address Resoluion Protokol: اينتئرنئت و شبكه اوزرينده گؤندرمك ايسته‌ديگيميز پاكئتلرين ايپ اونوانلارينا دوغرو پايلانماسيني تعمين ائدن بير اونسيت پروتوكولودور.

ARPANET: اينتئرنئتين تمه‌لي ساييلا بيله‌جك دونيانين ايلك شبكسي‌نين آدي. ايلك اولاراق آمئريكان اوردوسونا خيدمت ائتمك عذره قورولموشدو. داها سونرا ديگر شبكلرين اينكيشافي و بؤيومه‌سي ايله تاماميله خيدمت خاريجي قالدي.

ARROW KEYS: OK دويمه‌لري. كامپيوتر كلاوياتوراسي اوزرينده اولان ساغ، سول، يوخاري، آشاغي دويمه‌لري.

ARTIFICIAL INTELLIGENCE: سوني زكا. كامپيوترلريميزين اينسانلار كيمي دوشونمه‌سي و داورانماسي اوچون ائديلن ايشلرين بوتونونه وئريلن آد.

ASCENDING ORDER: بير معلوماتين كيچيك ديَردن بؤيوك ديَره دوغرو سيرالانماسي. عددلر 0دان 9آ دوغرو، حرفلر آدان زه دوغرو سيرالانار. 

ASCII/ American Standart Code for Information Interchange: بو كودا گؤره دونيا سويه‌سينده ايستيفاده ائديلن آز قالا بوتون حرف و سيمووللارا بير ديَر تعيين ائديلميشدير. بئله‌جه فرقلي كامپيوترلر آراسيندا معلومات آلوئري ائديلركن اورتايا چيخماسي اولابيله‌جك قاريشيقليقلارين قاباغينا كئچيلمه‌سي هدفلنر.

ASP/ Active Server Page: بير نؤو پروقراملاشديرما ديلي. داها چوخ سئروئر طرفلي تئخنولوگييالارين ايستيفاده ائديلمه‌سينه ايمكان تعمين ائدر. ASP ايله ائديلن ايفاده‌لر ايشله‌ديلينجه، نتيجه ايشله‌دن آداما HTML فورماسيندا گؤندريلر.

 



درس 4

درس 4: CPU
درس سونوندا ائده بيله‌جكلرينيز:
-ميكرو پروسئسسورلاري تانيماق.
-يوكسلتمه (upgrade) عملياتيني آچيقلاماق.
بير .  CENTRAL PROCESSİON UNİT
تك بير يونقو اوزرينده بير اينتئقره تهويل وئرر. آريفمئتيك، منطيق و ايداره عملياتلاريني يئرينه
گتيرر.  Central Processing Unit (CPU) آنا عمليات واحيدي يا دا يالنيز پروسئسسور (processor يا
ده microprocessor) اولاراق آدلانديريلار. كامپيوترين ايشيني تشكيل ائدن و پروقراملارداكي
امرلري بير-بير ايشله‌ين واحيددير. عمليات سرعتينه، توتومونا و ديگر خصوصيتلرينه گؤره
موختليف مودئللري واردير:
-اينتئل 80486، 80386، 80286، 8088، 8086 پروسئسسورلار.
-Pentium II، III، IV پروسئسسورلار كيمي.
آنا عمليات واحيدي، آريفمئتيك و منطيق واحيدي ايله ايداره واحيديندن مئيدانا گلر.
آريفمئتيك و منطيق واحيدي ( Arithmetic & Logic Unit -آلو) : دؤرد عمليات، معلوماتلارين
موقاييسه ائديلمه‌سي، موقاييسه ائتمه‌نين نتيجه‌سينه گؤره يئني عملياتلارين سئچيلمه‌سي و قرارلارين
وئريلمه‌سي بو واحيدين وظيفه‌‌سيدير.
ايداره مودولو (  Control Unit -جو) : ايشلئم آخيشيني نيزاملار، امرلري شرح ائدر و بو
امرلرين يئرينه يئتيريلمه‌سيني تعمين ائدر.
حيصه‌‌ده CPU لرين كومپونئنتلريني آچيقلاياجاغيق:
آ. CLOCK (زامانلاييجي واحيد)
كامپيوترين عملياتلاريندا زامانلاما اهميتليدير. زامانلاما سايه‌سينده كامپيوتر ايچينده‌كي
اِلكترونيك جيهازلار اويغون چاليشارلار و ايچ امرلري اويغون سيرادا يئرينه يئتيررلر. ايشده بو
زامانلاما جلوجك (ساعت) ايله تعمين ائديلر.
كامپيوترلري ساتين آلاركن آدي چكيلن 450 مهز كيمي سرعتلر ساعتين سرعتيدير. ديگر بير دئييشله
ساعتين سانييه‌دكي عمليات ساييني ايفاده ائدر. بئله‌جه 450 Mhz سرعتينده‌كي كامپيوتر سانييه‌ده 44
ميليون حسابلاما ائتمكده‌دير.
ساعت سرعتي، پروسئسسورو چيخاران فيرما طرفيندن (اينتئل كيمي) تعيين اولونماقدادير.
ب. پروسئسسور نئجه ايشلر
مثلا بير پئنتيوم پروسئسسور ميليونلارلا آچارا و معلومات يولونا ماليكدير. 3 + 3 = 6 عملياتي‌نين
بير پروسئسسور طرفيندن ائديلمه‌سي بيزيم ائتديگيميز قدر ساده اولماغا بيلر. بو عملياتين آدديم
آدديم ائديلمه‌سي، معلوماتلارين بير-بير ساخلانماسي و علاقه دار واحيدلره وئريليب آليناراق عملياتلار
ايجرا ائديلر.
توپلاما عملياتي، پروسئسسور (ميكرويشلئمجي) ايچينده‌كي ALU ايچينده يئرينه يئتيريلر. توپلاما
عملياتي‌نين امري ADD دير. بورادان ALU ايچينده موعيين امرلرين يئرينه يئتيريلديگيني
سؤيله‌يه بيلريك.
ج. بير ميكرويشلئمجي‌نين خصوصيييتلري
بير پروسئسسورون آلت تمل واحيدي واردير:
واحيد فونكسيياس(ن)اي
سپئئد (سرعت) MHz اولاراق ساعت چئوريل سايي.
ترانزيستور سايي چوخ دؤوره (switch) داها چوخ گوج معناسيني وئرر.
رئگيستئر ساخلاما ساحه‌‌لري. گئنيش رئگيستئرلارا صاحب اولماق امرلري بير صفرده

ايشله‌ديلمه‌سيني تعمين ائدر.
ائختئرنال وئريلن بوس (خاريجي معلومات يولو) كامپيوتر ايچينده‌كي بوتون جيهازلار آراسيندا اونسيت
تعمين ائدر.
آددرئسس بوس (اونوان معلومات يولو) اونوان معلومات يولونون گئنيشليگي پروسئسسور طرفيندن اونوانلانا بيله‌جك
يادداش ميقداريني تعيين ائدر.
اينتئرنال جاجهئ (ايچ اؤن يادداش) پروسئسسور ايچينده‌كي يوكسك سرعتلي ساخلاما ساحه‌‌سي. بو يادداش سايه‌سينده
پروسئسسور ديَيشيك سرعتلي جيهازلارلا اولان اونسيتيني تارازليقلار.
د. PENTİUM
ان مشهور PC پروسئسسورو چيخاران فيرما اينتئلدير. كؤهنه اولدوقلاري اوچون اينتئل طرفيندن چيخاريلان
8086، 8088، 80286، 80386، 80486 پروسئسسورلارا بورادا توخونماياجاغيق. آنجاق پئنتيوم
پروسئسسورلار حاقيندا تمل معلوماتلارا دئغينجئغيز.
80286 پروسئسسورلار ويرتوال يادداش (ويرتوال مئموري) دسته‌يينه ايمكان تانيميشدير. بونون خاريجينده
رئال رئژيمه و پروتئجتئد رئژيمه اولماق عذره ايكي رئژيمي اورتايا چيخا بيلميشدير. پروتئجتئد رئژيمه اولاراق
آدلانديريلان بو ايش شكلي عمليات سيستملري‌نين فرقلي يادداش اونوانلاريندا بير-بيريندن
موستقيل اولاراق چوخ سايدا تطبيقي ايشلتمه‌لرينه ايمكان تانيميشدير.
اينتئل 80386 پروسئسسورلار ايسه ايكي نؤو اولاراق اينكيشاف ائتديريلميشدير. SX و DX پروسئسسورلار. DX پروسئسسورلاري
SX لره گؤره سرعت، اونوان و معلومات يولو اؤلچوسو اولاراق داها بؤيوك ديَرلره ماليكدير.
80486 ايسه خصوصيله پروسئسسورا سيستمي باغلاماق كيمي ديَيشيك ايشلرين يوكلنديگي بير پروسئسسور
اولموشدور. بونون خاريجينده خصوصيله سرعت اولاراق چوخ اينكيشاف ائتميشدير.
80486اين آرديندان اينتئل، 80586 پروسئسسورونو چيخارماغي اويغون حساب ائتمه‌ميشدير. چونكي عددلر
ماركا ساييلماماقدادير. بو سببله 1993-جو ايلده پئنتيوم آدييلا يئني بير پروسئسسور
چيخاريلميشدير.
پئنتيوم (Series I) خصوصيتلري:
• سرعت: 200 مهز.
• 32-بيت اونوان يولو.
• 32-بيت معلومات يازماچلاري (رئگيستئر)
• 64-بيت معلومات يوللاري.
• Dual pipeline.
• 8 KB جاجهئ يادداش.
بو واخت پئنتيوما رقيب پروسئسسورلار دا اؤزونو گؤسترميشدير:
• AMD AmSx86
• Cyrix 6اون 86
• IBM 6ج86
پئنتيوم پروسئسسورلار ديَيشيك نؤولره آيريلميشدير:
• پئنتيوم پرو: پروفئسسيوناللار اوچون داها چوخ اؤن يادداش وس. خصوصيتلر.
• پئنتيوم MMX: مولتيمئديا امرلري.
• پئنتيوم II، Pentium III، Pentium IV مشهور ايستيفاده ائديلنلر.
قئيد: بو واخت پروسئسسور تئستلري اوچون يازيلان خصوصي پروقراملاشديرار، پئنتيوم IV اين Pentium III دان
بير چوخ تئستده ايكي قات داها سرعتلي اولدوغونو گؤسترميشدير.
قئيد: بو سندلر فاروك چوبوقچو طرفيندن حاضرلانميشدير. تيجاري مقصدلي اولاراق
ايستيفاده ائديلمز
ايكي . UPGRADİNG (يوكسلتمك)
بير آنا كارت اوزرينده‌كي پروسئسسورون يئرينه اينكيشاف ائتميشي‌نين ايليشمه‌سييله كامپيوترين پروسئسسور

يوكسلتمه‌سي ائديله بيلر. آنجاق اويغون اولماسي و يئني پروسئسسور يونقوسونون مؤوجود يئره
ايليشه بيلمه‌سي كيمي وضعيتلر قارشيميزا گلير.
ديَيشيك پروسئسسور سوكئتلئري واردير:
• LIF ( Low- insertion force)
• ZIF (Zero- insertion force)
• SIF (Single- insertion force)
PC آنا كارتلاريندا گئنيش شكيلده ZIF سوكئتلئري ايستيفاده ائديلر.
قئيد: بو سندلر فاروك چوبوقچو طرفيندن حاضرلانميشدير. بورادا آدي چكيلن تيجاري
اونوانلار و ماركالار معلومات مقصدلي ايستيفاده ائديلميشلر و اؤز ايمتييازلارينا صاحبديرلر. بو
سندلر تيجاري مقصدلي اولاراق ايستيفاده ائديلمز. 
اوچ . سواللار
1.  What his Clock Cycle؟ (ساعت دؤنوشو نه دير؟)
جاواب:  A clock cycle his the timing mechanizm for all activities en a computer.
2.  What ara the advantages of a Pentium processor according to a 486.
جاواب:  Speed، 32-بير address bus، 64-بير verilən path، dual pipeline، etc.
3.  What his the function of the address bus؟
جاواب:  Make CPU access the address bus.  Address bus determines maximum amount of
memory that can be used by the PU.

 



free counters
Free counters